Blog Single

Giriş

1970 yılında Robert K. Greenleaf, “Lider Olarak Hizmetkârlık” isimli yayınıyla hizmetkâr liderlik kavramını ortaya koymuştur. Greenleaf’a göre lider, öncelikle bir hizmetkârdır. Takipçilerin gözünde liderin hizmetkâr olması oldukça makul görünse de, bu durum liderlik karizmasını tehdit edebilecek potansiyel bir tehlike barındırır. Örgütsel açıdan bakıldığında, liderin karşılık beklemeden yaptığı yatırımların arka planında mutlaka bir beklenti olabilir. Hizmetkâr liderlik, hem liderin hem de takipçilerin istismar edilebileceği durumlar yaratabilir. Bu yazıda, hizmetkâr liderliğin iki taraflı istismarını ve bu ilişkinin arka planını inceleyeceğiz.

Hizmetkâr Liderlik Nedir?

Hizmetkâr liderlik, liderin takipçilerine hizmet etme motivasyonuna dayanan bir felsefedir. Greenleaf, bu kavramı Hermann Hesse’nin “Doğu’ya Yolculuk” kitabındaki hizmetkâr karakter Leo’dan esinlenerek geliştirmiştir. Hizmetkâr liderlik, bireylerin yaşamlarını zenginleştirir, daha iyi organizasyonlar kurar ve daha dikkatli bir dünya oluşturur. Bu liderlik tarzı, geleneksel liderlik yaklaşımlarının yetersizliklerinden ötürü savunulmaktadır ve etik, sevecen davranışları temel alır.

Hizmetkâr Liderliğin Özellikleri

Greenleaf’e göre hizmetkâr liderliğin üç ana göstergesi vardır: hizmet, vizyon ve tevazu. Hizmetkâr liderler, astlarına hizmet eder, organizasyon için ortak bir vizyon geliştirir ve astların başarılarını kendi kişisel kazanımlarının önüne koyar. Diğer araştırmacılar, bu göstergeleri genişleterek hizmetkâr liderliğin daha kapsamlı modellerini oluşturmuşlardır. Örneğin, Farling ve arkadaşları hizmetkâr liderliği vizyon, etki, güvenilirlik, güven ve hizmet olarak tanımlamışlardır. Russell ve Stone ise hizmetkâr liderlik özelliklerini fonksiyonel ve ilave özellikler olarak sınıflandırmışlardır.

Hizmetkâr Liderliğin İstismarı

Hizmetkâr liderlik, hem liderin hem de takipçilerin istismar edebileceği bir liderlik tarzıdır. Lider, sahte bir hizmetkâr görüntüsüyle takipçilerini yanıltabilir ve onları kişisel çıkarları için kullanabilir. Benzer şekilde, takipçiler de liderin hizmetkâr yaklaşımlarını kullanarak onu istismar edebilirler. Örneğin, liderin affedici tutumu, takipçiler tarafından suistimal edilerek sürekli hataların affedilmesine yol açabilir. Liderin güçlendirme çabaları ise, takipçilerin kişisel çıkarlarını ön plana çıkararak liderin etkisini azaltabilir.

Örnek Olay İncelemesi

Bu araştırmada, İstanbul’da inşaat sektöründe faaliyet gösteren bir işletmede hizmetkâr liderliğin iki taraflı istismarı incelenmiştir. Yarı yapılandırılmış mülakat tekniği kullanılarak 24 çalışanla görüşülmüş ve veriler içerik analizi ile değerlendirilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, çalışanlar en çok güçlendirme ve tevazu lider davranışlarını tercih etmektedir. Ancak, affetme davranışı en yüksek istismar potansiyeline sahip lider davranışı olarak belirlenmiştir.

Sonuç ve Öneriler

Hizmetkâr liderlik, iki taraflı istismara açıktır. Liderler, takipçilerine hizmetkâr izlenimi vererek onları suistimal edebilirler. Takipçiler ise, liderin hizmetkâr yaklaşımlarını kullanarak lideri kendi çıkarları için kullanabilirler. Bu nedenle, hizmetkâr liderliğin arka planına odaklanmak ve olası istismar durumlarını önceden tespit etmek önemlidir. İleri araştırmalar, hizmetkâr liderliğin istismar potansiyelini ölçmek ve bu konuda farkındalık yaratmak için yapılmalıdır. Bu şekilde, işletmelerin liderlik mekanizmaları daha etkin ve güvenilir hale getirilebilir.

Kaynakça

• Akyüz, B. ve Eren, M. Ş. (2013). Hizmetkâr Liderlik Davranışlarının Eğitim Sektörü Üzerindeki Etkisine Yönelik Teorik Bir Çalışma. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi.
• Barbuto, J. E., & Wheeler, D. W. (2006). Scale Development and Construct Clarification of Servant Leadership. Group & Organization Management.
• Greenleaf, R. K. (1977). Servant Leadership: A Journey into the Nature of Legitimate Power & Greatness. Paulist Press.
• Dierendonck, D. (2010). Servant Leadership: A Review and Synthesis. Journal of Management.
• Hollander, E. P. (2014). Ethical Challenges in the Leader-Follower Relationship. In J. B. Ciulla (Ed.), Ethics: The Heart of Leadership.
• Sendjaya, S., Sarros, J. C., & Santora, J. C. (2008). Defining and Measuring Servant Leadership Behaviour in Organizations. Journal of Management Studies.