Blog Single

Günümüz bilgi çağında, klasik üretim faktörlerinden emeğin üretim sürecindeki ağırlığı azalırken, teknolojik gelişmelerin bir sonucu olarak bilgi ağırlıklı emeğin ön plana çıktığı görülmektedir. Bu bağlamda, yaratıcı ve yenilikçi olma özelliğinin yanı sıra, risk alan ve rekabet ortamında öncülük eden girişimcilik düşüncesi önem kazanmaktadır. Küreselleşme sürecinde girişimcilik, iktisadi büyüme ve kalkınmanın motoru olan en önemli faktörlerden biridir. Girişimcilik kavramı, yenilikçilik düşüncesini de kapsamasıyla birlikte, iktisadi gelişme politikalarının merkezinde yer almaktadır. Bu yazıda, iktisadi düşünce tarihinde girişimcilik kavramının değişimi ve gelişimi analiz edilecektir.

Girişimcilik Kavramı ve Farklı Yorumları

Girişimcilik kavramı yıllar önce tartışılmış bir konu olmakla birlikte, günümüzde de halen tartışılmaya devam edilmektedir. Girişimcilik kavramını açıklamaya yönelik pek çok tanım ortaya atılmıştır. Girişimci, fırsatları tanımlayarak gerekli kaynakları bir araya getiren ve kar amacı doğrultusunda yeni bir iş yaratmak için riski üstlenen kişidir. Etimolojik açıdan incelendiğinde, girişimci kavramı farklı anlamlara gelmektedir. Latince “intrare” (içinden geçmek) ve Yunanca “enteron” (bağırsak) anlamlarına gelirken, Fransızca’da “entre” (girmek) ve “prendre” (almak) köklerinden türemiştir. Arapça’da ise “müteşebbis” kelimesi, “bir şeye pençe ile yapışmak” anlamına gelmektedir. Türkçe’de ise “gir-iş-me” şeklinde kullanılmaktadır.

Girişimcilik kavramını inceledikten sonra, bu kavramın ne anlama geldiği üzerinde durmak gerekir. Rüştü Bozkurt’a göre, girişimci “düş kuran, düşlerden proje üreten, projelerini fizibil hale getiren, onları hayata taşıyan, zenginlik üreten ve insan yaşamını kolaylaştıran bir toplumsal kaynaktır”. TÜSİAD ise girişimcilik kavramını, “bilinenleri en iyi yapan ve hünerlerine aklını da katan, olağan ve olağan dışı koşullarda işgücü ve sermaye kaynaklarını verimli bir biçimde kullanacak önlemleri düşünen, analiz eden, planlayan, yürürlüğe koyan, uygulayan ve sonuçlarını denetleyebilen kişi” olarak tanımlamaktadır.

Literatürde girişimcilik kavramına yönelik farklı yorumlar bulunmaktadır. Örneğin, Gartner ve Carter’e göre girişimcilik bir organizasyon süreci iken, Hisrich ve Peters’e göre girişimcilik, yeteri kadar emek ve zaman ayırarak, fiziksel, mali ve sosyal riskleri göze alan, yeni bir değer yaratmak için parasal ödüller elde eden bir süreçtir. Peter F. Drucker ise girişimciliği, “yeni mamul üretim kapasitesi ile mevcut kaynakların katılmasını içeren yenilik hareketi” olarak tanımlamaktadır.

Girişimcilik Kavramının Tarihsel Gelişimi

Girişimcilik kavramının tarihsel gelişimine bakıldığında, kökeninin ilk çağlara kadar indiği görülmektedir. İlk çağlarda insanlar, doğal ortamdaki kaynaklardan hayatlarını sürdürmekteydi ve ilk girişimcilik faaliyetleri, hayvanların evcilleştirilmesi ve tarımın başlaması ile ortaya çıkmıştır. Eski Yunan ve Roma dönemlerinde ise girişimcilik, ticaret ve üretim faaliyetleri ile ön plana çıkmıştır. Ortaçağ’da ticari kapitalizmle modern anlamda ilk girişimciler ortaya çıkmış ve merkantilizm dönemi ile birlikte hazineye gelir sağlamak amacıyla altın ve gümüş stokları artırılmaya çalışılmıştır.

Sanayi Devrimi ile birlikte girişimcilik kavramı daha da önem kazanmış ve modern anlamda girişimcilik ortaya çıkmıştır. 19. yüzyıl sonları ve 20. yüzyıl başlarında girişimciler, ekonomik gelişmeye katkı sağlamak amacıyla yeni teknolojiler geliştirmişlerdir. Sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçişle birlikte, girişimciliğe bakış açısı değişmiş ve girişimcilik, yenilikçilik ve yaratıcılık faaliyetlerinin tamamlayıcısı olarak önem kazanmıştır.

Fizyokrasi ve Klasik İktisadi Düşüncede Girişimcilik

Fizyokrasi düşüncesinde girişimcilik, tarımsal üreticiyi ön plana çıkarmış ve girişimciler, bilinen maliyetler ve bilinmeyen fiyatlar arasındaki fark nedeniyle ortaya çıkan riskleri üstlenebilen kişiler olarak tanımlanmıştır. Klasik iktisadi düşüncede ise girişimcilik, sermayeyi elinde bulunduran kapitalist ile özdeşleştirilmiştir. Adam Smith ve David Ricardo gibi klasik iktisatçılar, girişimciliği ekonominin temel unsurlarından biri olarak görmüşlerdir.

Neoklasik İktisadi Düşüncede Girişimcilik

Neoklasik iktisadi düşüncede, girişimcilik genellikle üretim faktörlerini bir araya getirme fonksiyonu ve risk alma ile sınırlı kalmıştır. Alfred Marshall, girişimciliği ekonomik büyüme sürecinde önemli bir faktör olarak görmüş ve girişimcilerin ekonomik kaynakların verimliliğini artırarak yeni üretim alanları oluşturduğunu vurgulamıştır.

Joseph Schumpeter ve Girişimcilik

Joseph Schumpeter, girişimciliği ekonomik sürecin merkezine koymuş ve yeniliği ekonominin itici gücü olarak tanımlamıştır. Schumpeter’e göre girişimciler, ekonomik gelişmeye katkı sağlayan yenilikler yaparak ekonomiyi hareketlendiren temel aktörlerdir. Schumpeter’in girişimcilik konusundaki görüşleri, kendisinden sonraki iktisatçıları etkilemiş ve günümüzde girişimcilik faaliyetlerinin yenilikçi yönü, iktisadi hayatta önemli bir yer edinmiştir.

Sonuç

İnsanoğlu, ilk çağlardan bu yana yaşamını sürdürebilmek için girişimcilik ruhunu ortaya koymuştur. Tarihsel süreçte, girişimcilik kavramı değişmiş ve gelişmiştir. Girişimcilik, iktisadi düşüncede her dönemin karakteristik özelliklerinden etkilenerek evrilmiştir. Günümüzde ise girişimcilik, yenilikçilik ve yaratıcılık kavramları ile birlikte, iktisadi gelişmenin merkezinde yer almaktadır.

Kaynakça:

• Alada, A.Dinç (2000-2001). “İktisadi düşünce tarihinde girişimcilik üzerine notlar”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi.
• Aşkın, Ayşin, Nehir, Selin, Vural, Sercan Özgür (2011). “Tarihsel süreçte girişimcilik kavramı ve gelişimi”, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi.
• Blaug, M. (1983). “Marx, Schumpeter ve teori del empresario”. Revista de Occidente.
• Başer, H. & Büber, R. (2012). “İş kurma amacı olan adayların girişimcilik özelliklerinin ölçülmesi: Aydın ili’nde bir uygulama”. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi.
• Çetin, Fatih ve A. Kadir Varoğlu (2009). “Özellikler bağlamında girişimcinin beş faktör kişilik görüntüsü”.
• Çöğürcü, İclal (2016). “İktisadi doktrinlerde geçmişten günümüze girişimciliğin önemi”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi.
• Demirel, Erkan Turan, Muhammet Düşükcan, Mehmet Ölmez (2011). “Çoklu zeka alanlarının girişimcilik davranışına etkisi”. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi.
• Demirel, Erkan ve Mehmet Tikici (2004). “Kültürün girişimciliğe etkisi”. Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları.
• Doğan, Hasan, (2012). “Alfred Marshall’da girişimci kavramı ve girişimci sermayesi ve iktisadi büyüme ilişkisi”.
• Dolanay, Sıtkı Selim (2009). “Schumpeter sisteminde yenilikler, ekonomik gelişme ve devresel hareketler”.
• Ekelund, R. B. Jr. & Hebert, R. F. (1990). “Alternative Visions of the Entrepreneur: Cantillon, Say, Dupuit”. In D. Mogridge, (ed), Perspective on the history of economic thought.
• Er, Perihan Hazel (2012). “Girişimcilik ve yenilikçilik kavramlarının iktisadi düşüncedeki yeri: Joseph A. Schumpeter”. Yüksek Lisans Tezi, T.C. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Er, Perihan Hazel (2013). “Girişimcilik ve yenilikçilik kavramlarının iktisadi düşüncedeki yeri: Joseph A. Schumpeter”, Selçuk Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi.
• Ercan, Salih, Gökdeniz, İsmail (2009). “Girişimciliğin gelişim süreci ve girişimcilik açısından Kazakistan”. Bilig, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi.
• Erkan, İsmail (2012). “Pazarlama zekası ve girişimcilik”. Yüksek Lisans Tezi, T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Hebert, Robert and Albert Link (2006). “The Entrepreneur as Innovator”, Journal of Technology Transfer.
• Kaplan, Gönül (2011). “Girişimcilik teorileri kapsamında ihracatçı kobiler ve finansman sorunları, çözüm önerileri”. Yüksek Lisans Tezi, T.C. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Oğuztürk, Bekir Sami (2003). “Yenilik kavramı ve teorik temelleri”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi.
• Öğüt, Adem, Aslan Şendoğdu, Yılmaz, Nahit, (2006). “Bilişimci girişimcilik tipolojisi açısından bilgi yönetiminin ilkeleri”. Uluslararası Girişimcilik Kongresi, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi.
• Özkal, Lütfi, “Girişimcilik kavramı, uygulamalı girişimcilik ve Nazillideki uygulamaları”.
• Özkul, Gökhan (2007). “Kapitalist sistemin sürükleyici aktörleri: Ekonomik teoride girişimciler”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi.
• Saygın, Muhammet (2012). “Girişimcilikte beşerî sermaye ile bilişim ve inovasyon arasındaki ilişki üzerine bir araştırma”, Yüksek Lisans Tezi, T.C. Aksaray Üniversitesi.
• Sekman, Mümin (2002). “Kişisel ataleti yenmek”, Alfa Basım Yayım Dağıtım, İstanbul.
• Topkaya, Özgür (2013). “Tarihsel süreçte girişimcilik teorisi: Girişimciliğin ekonomik büyüme ve istihdam boyutu”, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi.
• Ulusoy, Recep (2010). “Piyasada belirsizliğin giderilmesinde girişimcinin rolü”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi.